Bluesky, Threads ou Mastodon, as redes que xa fan sombra a X do populista Elon Musk

Dous anos despois da declaración de intencións de Elon Musk de facer de X o epicentro da conversación global en internet e engadir novas funcionalidades e servizos á plataforma, a promesa quedou diluída por algúns dos cambios aplicados. Un dos máis importantes foi a relaxación das normas de moderación de contidos, algo que Musk impulsou para, segundo el, defender a liberdade de expresión, pero que, para moitos detractores, terminou por converter a Twitter (ou X, como renomeou á plataforma) nunha canle no que parecen cobrar impulso mensaxes de odio, conspiracións e noticias falsas.

Iso mesmo esgrimen algúns dos medios de comunicación que abandonaron a plataforma en apenas cuestión de días: desde o británico The Guardian, pasando polo catalán La Vanguardia ou o galego Galicia Confidencial, que seguen os pasos que xa deu o estadounidense NPR o ano pasado. Medios que se apartan de X porque esixen atoparse nun ecosistema onde os medios solventes poidan competir en igualdade de condicións cos bulos.Tamén entidades como as universidades de Santiago de Compostela, Barcelona ou Illes Balears decidirond eixar esta rede, así como numerosos actividas, comunicadores e usuarios.

"Tal e como o están tentando explicar institucións ou medios de comunicación, o enfoque é claro: unha declaración de intencións onde expresan que non están de acordo coa contorna no que se está convertendo esta plataforma, á deriva, e que leva a conversación cara ao discurso de odio ou desinformación", explica Silvia Martínez, directora do máster universitario  de Social Media: Xestión e Estratexia da Universitat Oberta de Catalunya (UOC).

TRUMP, ELON MUSK E UNHA REDE X PERVERTIDA

Estas baixas chegan apenas uns días despois de que Donald Trump gañase as eleccións nos Estados Unidos, tras unha campaña na que Elon Musk cobrou tanto protagonismo como o que se presume que terá durante os catro anos de mandato do magnate inmobiliario: podería ocupar unha carteira de nova creación, ou un cargo na sombra, no segundo goberno de Trump. 

En realidade, a fuxida dos medios de comunicación podería ser algo conxuntural, a tenor dos datos de usuarios da plataforma. Segundo Statista, Twitter pasou de 401 millóns de usuarios activos ao día en 2022 a 541,5 millóns en 2023, o que representa un crecemento do 35 %. O 'efecto Elon Musk' notouse nos primeiros compases da compra, pero a súa entrada na política da man de Donald Trump, unida a presumibles cambios no algoritmo da plataforma que poderían ter como resultado unha maior visibilidade de mensaxes políticas radicais, segundo un estudo publicado na revista 'Nature', parecen cambiar a panorámica.

De feito, outro estudo da Universidade de Queensland, en Australia, revela que X daría maior visibilidade a mensaxes pro-Trump durante a campaña electoral en Estados Unidos, algo que, explican os seus autores, contribuiría á súa vitoria, aínda que se descoñece en que medida. En todo caso, no que respecta á plataforma, podería ser un inconveniente máis que unha vantaxe, ao destacarse politicamente e perder a súa pátina de neutralidade. "Non se pode deixar de lado o feito de que claramente houbese unha vinculación", entre Musk, X e Donald Trump, explica a experta da UOC, "e dáse unha conexión política moi evidente e se sobreentiende ou se fai máis explícito que o algoritmo que hai detrás poida ter un rumbo ben definido", engade.

En paralelo, a chegada de Musk impulsou outros cambios aparentemente menores, pero que puideron ter un impacto nesa maior visibilidade de determinadas contas e mensaxes, como son a proliferación das insignias de verificación baixo pago, que poden confundir a algúns usuarios á hora de atopar as contas oficiais, ou o feito de que os usuarios de pago poderían ter preferencia de uso e visibilidade.

BLUESKY E THREADS

Dado que X parece tomar partido, algúns usuarios buscaron refuxio en Bluesky, unha rede social con apenas un ano e medio de vida que experimentou un importante crecemento en novos usuarios precisamente desde a vitoria de Trump. Algunhas cifras apuntan a que gañaría un cinco millóns de usuarios en apenas dúas semanas, elevando a súa cifra total por encima dos 20 millóns. Cifras a anos luz de X e moi afastadas ás que teñen outras alternativas, como Threads, impulsada por Meta (propietaria de Facebook, Instagram e WhatsApp), lanzada en 2023 precisamente para competir coa rede social de Musk.

Segundo cifras oficiais, Threads pechou o seu primeiro ano de vida con 175 millóns de usuarios mensuais, polo que sería un rival moito máis eficiente para X. Pero pésalle a súa propia orixe. "Threads vén cos condicionantes propios de pertencer a unha compañía cuns criterios comerciais cos seus algoritmos e dinámicas de comportamento moi marcadas polos intereses da empresa", razoa Silvia Martínez, tamén profesora dos Estudos de Ciencias da Información e da Comunicación da UOC. 

Con todo, a idea de Threads é replicar ese Twitter orixinal no que a conversación entre usuarios sexa a clave, polo que, polo menos até agora, prescinde dalgunhas das características que terminaron viciando o ambiente en X. Unha das principais é a globalidade: en Threads, a clave está nos "fíos", que funcionarían como espazos máis privados nos que compartir contidos con contactos específicos.

MASTODON

Mastodon, outra alternativa a Twitter, aplica algo parecido: baséase en servidores ou grupos coas súas propias normas, de maneira que son os propietarios desas salas quen deciden até onde se pode chegar. Isto dificulta que as mensaxes de odio poidan penetrar en lugares pensados para un debate san, xa que esas pequenas comunidades autorreguladas encargaranse de decidir quen merece seguir dentro ou quen ten que ser expulsado.

O éxito de Bluesky, pola contra, radica na súa orixe, e non tanto na técnica ou funcionamento. O fundador deste clon de Twitter é Jack Dorsey, quen fundara, alá por 2006, a propia Twitter. De feito, Dorsey embarcouse no proxecto Bluesky por mor da súa marcha de Twitter en 2021, co obxectivo de lanzar unha rede social descentralizada que emulase a plataforma que creou no seu momento para permitir á xente expresar as súas ideas e manter conversacións.

NA PROCURA DO ESPAZO PERDIDO

Bluesky é fisicamente moi parecida a Twitter, e tamén o é no seu funcionamento. Puntos ao seu favor para converterse nun refuxio natural para quen abandonan X. "O que manifestan é que tenden a esa visión nostálxica do que era Twitter nas súas orixes, facilitando unha conversación non tan marcada polos criterios dun algoritmo", apunta a profesora. Ademais, "parece que dá certa autonomía ou capacidade de control para que o usuario poida deseñar a súa experiencia de uso e marcar as súas preferencias de filtrado nos contidos do feed"nas mensaxes, engade a tamén investigadora do grupo GAME. 

A experta tamén subliña que, ao ter unha menor base de usuarios, atoparse con "ruído", ou mensaxes tóxicas, é máis difícil. Pero a propia Bluesky está a ter problemas para xestionar un inesperado volume de novos usuarios: se durante todo 2023 recibiron 360 000 notificacións de mensaxes potencialmente problemáticas, na actualidade rexistran 42 000 ao día. A plataforma xa traballa para reforzar os seus protocolos e sistemas de verificación para evitar converterse, realmente, no novo Twitter, a condición de que Elon Musk non sorprenda de novo cun xiro de guion que volva cambiar a historia ao seu favor.