O que quero dicir é que hai que fuxir das aparencias e do ruído. Falo do mundo da cultura maiormente, pero non só. Iso si, hai que recoñecer que somos un pobo sincero, o mesmo poñemos que quitamos. Sen concesións á memoria, eliminamos honoris causas e premios artísticos, mudamos nomes de rúas, retiramos retratos, motivos dos escudos, estatuas ecuestres, placas ou medallas (se son de cobre, mellor) Despois que chova. O tempo é un xuíz imperfecto, non é verdade que sempre poña a cada un no seu sitio, pero desordena moito, e iso dá que pensar.
Supoño eu que toda esa restra de festas-homenaxe que proliferan veñen insinuar unha riqueza cultural e un movemento cidadán a prol do noso. Non sempre é así. Diría que hai que estar moi atento, ter os filtros ben limpos e ser máis porosos. Tamén prestar máis atención ás obras ca aos autores e ás súas circunstancias persoais. Que a honestidade venza tanto marketing. Por veces, a proxección nos medios e nos circuítos coñecidos polo público non significa ningunha achega cultural, ou cando menos, non se traduce en ningún aproveitamento colectivo, máis alá da innegable satisfacción que produce o éxito persoal.
Logo, digo eu que tiña de haber un transvase popular que, fuxindo do simple escaparatismo dos premios levase implícito un éxito colectivo, unha iniciativa realmente sólida que namorase, que vencese e convencese, que fose un elo fundamental na cadea da conservación e mellora do noso patrimonio ( tanto do material coma do inmaterial).
E porque todos sabemos que non é o mesmo gañar un premio ca obter un recoñecemento, quérolles falar aquí do Premio da Crítica ás Iniciativas Culturais que este ano foi para a asociación O Sorriso de Daniel. Ou como se pode rescatar a memoria soterrada, limpala co amor dun arqueólogo ilusionado e compartila coas xentes. Ou como se pode restaurar o románico galego e erguelo como eixe de dignidade popular. Mesmo incorporar á vida cotiá a beleza intelixente dun chapitel que sostén o pasado.
Falo de lugares durmidos como Excálibur que espertan ao paso dun xurado valente que premia a dedicación, o espallamento e a posta en valor dun ben colectivo. Falo de Albeos, de San Paio de Abeleda, de Diomondi… De valos derrubados polo temporal da desidia. Falo de pezas perdidas, roubadas, vendidas, esnaquizadas. Falo, por exemplo de entrar con todo o respecto e admiración en Santa Eulalia de Bóveda, que é como deterse a respirar na boca dunha cova rupestre. Falo desa auténtica xoia arquitectónica galega na que un 95 % dos visitantes procede de Centro Europa, un 4% doutras zonas de España e tan só un 1% se corresponde con galegos que queren admirar a súa policromía secular. Falo da nosa propia ignorancia, do descoñecemento dos tesouros agochados no noso territorio que a asociación d´O Sorriso fai por redescubrir e poñer en valor. Ese será o seu mérito e a súa bagaxe.
Daniel sorrí de xeito único e especial para cada visita, move as súas fazulas de pedra e os seus beizos pícaros con satisfacción románica. Permítanme apenas unhas preguntas retóricas: está o noso patrimonio cultural en mans do asociacionismo e do altruísmo particular? Sempre o estivo? Non contesten agora, mellor á volta de publicidade.