As ruínas do cemiterio máis melancólico do mundo están en Cambados, rodeadas de lendas e misterios

Cambados é mundialmente recoñecida por ser a cuna do Albariño, pero agocha moitas outras marabillas polas que paga a pena visitar a vila alo menos unha vez na vida. Esta pequena poboación pontevedresa é un verdadeiro museo ao aire libre, tallado en granito, e unha das zonas históricas mellor conservadas de Galicia debido ás innumerables mansións señoriais, rúas nobres, monumentos e esculturas. Pero hoxe vimos falar dunha verdadeira reliquia que se debe preservar como algo único no mundo: as ruínas de Santa Mariña de Dozo e o seu cemiterio, situadas aos pés do monte da Pastora. Estes restos foron declarados Monumento Nacional en 1943 e, hoxe en día, o lugar é considerado como o cemiterio máis melancólico do mundo, en palabras do escritor galego Álvaro Cunqueiro, un grande admirador do lugar. Con todo, ningunha destas distincións mellorou a súa ruinosa situación, xa que a primeira actuación para a restauración non chegou ata 1977.

ENTRE AS TUMBAS DESTACADAS ATÓPASE A DO SEGUNDO FILLO DE VALLE-INCLÁN, QUE MORREU CON SÓ 4 MESES A CAUSA DUNHA GASTROENTERITIS

No 2014 estas ruínas foron elixidas como o terceiro monumento funerario máis importante de España, ademais de estar incluídas na prestixiosa Asociación de Cemiterios Significativos de Europa (ASCE). Deste xeito, o cemiterio deseñado no seu tempo polo arquitecto Alejandro Rodríguez Sesmero, foi o cuarto cemiterio galego en obter tal recoñecemento, tras o Cemiterio de San Amaro na Coruña, o Cemiterio Inglés en Camariñas e o Cemiterio de Lugo. Entre as súas tumbas, destacan as de algunhas personalidades da historia e cultura galegas. En concreto, este cemiterio é o recuncho onde Ramón María del Valle-Inclán e Josefina Blanco decidiron enterrar ao seu segundo fillo, morto dunha gastroenteritis cando non era máis que un bebé, no ano 1914, con tan só catro meses de vida. Alí quixo ela, unha actriz cunha historia de éxito e renuncias ás súas costas, ser tamén enterrada cando chegase o momento. Tamén cómpre citar outras tumbas como a de Alexandre Bóveda, o intelectual galeguista que chegou a ser o motor do Partido Galeguista, segundo as palabras do propio Castelao, fusilado no ano 1936, cuxos restos descansan hoxe no Cemiterio de San Mauro; Indalecio Armesto, o filósofo, político, xurista, avogado e xornalista galego que loitou durante toda a súa vida a favor da república e das reformas sociais; ou Daría González, mestra pontevedresa que participou activamente na vida cultural galega.

A IGREXA ERIXIUSE NAS INMEDIACIÓN DUN VELLO CASTRO, SOBRE UNHA CAPELA ROMÁTICA DO SÉCULO XII

Este cemiterio erixiuse nas inmediacións dun vello castro, xunto á igrexa que o alberga: a antiga igrexa parroquial de Santa Mariña, patrona de Cambados. Sobre unha capela románica do século XII, o señor feudal Lope Sánchez de Ulloa construiu a igrexa de Santa Mariña de Dozo, posteriormente restaurada e ampliada pola súa filla María de Ulloa, a finais do século XV. Parece que tamén interveu na súa construción Xoana de Hungría, muller de Paio Gómez de Soutomaior, aínda que outros autores dubidan desta contribución. Ademais do románico orixinal, a igrexa tamén presenta un estilo mariñeiro gótico e elementos renacentistas. Comprende unha soa nave dividida por catro arcos románicos transversais, cinco capelas laterais, sacristía e capela. O tamaño da nave é de 24 por 11,4 metros. No interior, hai que sinalar a decoración con bólas nos arcos e as capelas. Nun destes arcos represéntase un dos sete pecados capitais, 'a preguiza'. Entre os aspectos máis destacados da capela, obsérvanse esceas bíblicas, tales como a Visitación, Cristo e os apóstoles, a expulsión do paraíso e os pecados capitais en relieve. Algúns destes elementos decorativos poñen en evidencia que os mestres construtores pertencían ao círculo que traballaba en Santiago, repetindo en Cambados modelos utilizados, como tal, no Hospital Real de Santiago.

DIFÍCIL CAMIÑAR POR UN VERDADEIRO MOSAICO DE TUMBAS EN TERRA QUE SE ADENTRAN NO ADRO DA PROPIA IGREXA

A igrexa, durante séculos un dos templos máis importantes da zona, foi desteitada e abandoada tras un grande incendio por razóns políticas e relixiosas no século XIX, trasladándose a igrexa parroquial en 1838 á igrexa do antigo convento de San Francisco, extinguido en 1835. Sacouse o teito da igrexa ante a ameaza de ruína, que estaba feito de madeira e a dúas augas e, aínda que se ía proceder á súa restauración, paralizouse e non se fixo máis nada, polo que a ruína foi cada vez a máis: derrubouse a fachada, perdeuse o rosetón; os retablos e altares foron trasladados ou, simplemente, desapareceron; e o uso como cemiterio deixou de ser unicamente nobiliario para pasar ao común da parroquia. Así, a día de hoxe, tanto o adro como a contorna da igrexa están completamente ocupados polo cemiterio parroquial. Así, as tumbas invaden xa o interior das ruínas. De feito, para o visitante resulta en moitas ocasións difícil atopar un lugar para transitar por entre as lápidas, tal e cantidade de enterramentos que hai neste lugar, onde as tumbas en pedra eran imperativo para a época (aínda que agora xa hai unha ampliación do camposanto que inclúe nichos en altura).

LENDAS: DO CASTIGO POR UN SERMÓN SAÍDO DE TON ATA O SAL COMO PEGAMENTO PARA AS PEDRAS

Na actualidade realízase unha soa misa ao ano, que se organiza, precisamente, no Día de Defuntos. E, como adoita pasar neste tipo de lugares, hai moitas lendas que rodean a historia do cemiterio de Santa Mariña de Dozo. Contan que o tellado desta igrexa medieval se destruiu por castigo a un sermón de Semana Santa no que se dixeron moitas barbaridades. Din tamén que os arcos das ruínas non caen porque están pegados coa sal que saía das factorías de salazón de sardiña que había en Cambados cando se fixo a igrexa, e esa sal mesturada coa graxa do peixe ofrece moita resistencia. Dise que na sala anexa ao altar maior, o único recinto cuberto da vella igrexa que aínda queda en pé, téñense escoitado e gravado psicofonías.

 

 

 

 

Ver esta publicación en Instagram

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Una publicación compartida de Galicia Confidencial (@galicia_confidencial)